Janne Vogel Kinderen 9 mrt 2018, 09:55

Leestijd: 5 minuten

Eline voedt haar zoon (8) vanuit gelijkwaardigheid op: ‘Straffen en belonen werkt voor mij niet’

Opvoedcoach Eline Weijers voedt haar zoon (8) op zonder straffen en belonen. En daar heeft ze zo haar redenen voor. Speciaal voor Famme doet ze haar verhaal.

Straffen en belonen

‘Straffen en belonen werkt voor mij helemaal niet. Je hebt als ouder een bepaalde macht over je kind, en die macht op zo’n manier gebruiken voelt voor mij niet goed. Als volwassenen heb je het zeggenschap over álles, je kind heeft in principe geen inspraak. Ik vind het niet fijn om op zo’n manier met mijn kind om te gaan.

Daarnaast reageerde mijn zoon op straffen juist heel fel en opstandig. Als je niet luistert naar de gevoelens van je kind en ‘m allerlei strenge regels en straffen oplegt, is de kans groot dat hij toch wel zal doen wat hij wil. Stiekem, en door je voor te liegen, bijvoorbeeld. Ook in belonen zie ik niet veel goeds. Ik wil dat mijn kind iets doet omdat hij daar de waarde van inziet, niet omdat hij daar vervolgens een snoepje voor krijgt. Je kind gaat zo namelijk helpen opruimen, omdat hij de beloning verwacht, niet omdat hij ook daadwerkelijk de verantwoordelijkheid voelt om op te ruimen. Dat klopt voor mij niet.

Behoeften

Ik ga uit van het gevoel en de behoeften van mijn kind. Hij mág de behoefte hebben om langer te spelen, om nog niet naar bed te willen, of geen groente te eten. Dat betekent niet dat ik hem daar altijd zijn zin in geef, maar de behoeften mogen er zijn. Met belonen luister je in mijn ogen niet naar de behoeften van je kind, maar gun je hem iets omdat hij iets ‘goed’ heeft gedaan. Met straffen ook niet, omdat je zijn gedrag en gevoelens dan gelijk met ‘fout’ bestempelt. In mijn ogen moeten we juist van dat goed/fout in onze maatschappij af. Laat je kind uitpraten, luister naar hem – naar zijn gevoelens en behoeften – en ga op een gelijkwaardige manier met hem om.

Goed of fout vs. waarderen

Goed/fout zit zo in onze samenleving ingebakken. Zodra je goed zegt, zit daar impliciet fout onder. Door kinderen vanuit gelijkwaardigheid op te voeden en dus niet met goed/fout te werken, staan ze straks op een andere manier in het leven. Wanneer je kind voor het eerst door het gat zwemt met zwemles en jij alleen maar roept: ‘Goed gedaan!’, geef je je kind een andere boodschap meer dan wanneer je zegt: ‘Wauw! Ik zie dat het je vandaag gelukt is om door het gat te zwemmen.’ Niet goed/fout, maar zijn gedrag waarderen. Nog een voorbeeld: als ik hem vraag me even in de keuken te helpen met het snijden van de tomaten, bedank ik hem na afloop voor zijn hulp. En dat meen ik ook echt. In plaats van dat ik zeg ‘Goed gedaan! Of goed gesneden!’, bedank ik hem voor zijn inzet. Zo gaat hij hier de waarde van inzien. Niet: dit is goed, en als je niet had geholpen was het fout, maar hem simpelweg bedanken voor zijn hulp. Waardering voor hem als mens en waardering voor wat hij doet.

LEES OOK: Stop met straffen: dit werkt veel beter

Het waarom

Dat ik niet beloon en niet straf betekent niet dat ik mijn zoon zonder er iets van te zeggen laat doen waar hij zin in heeft. Als hij iets doet waar ik last van heb, dan spreek ik dat geduldig uit. In plaats van dat ik roep: ‘Hou daar mee op!’ of ‘Doe eens normaal’, vertel ik hem rustig wat het effect van zijn gedrag is. Vaak stopt hij dan al uit zichzelf. Een: ‘Ik vind het niet fijn wat je doet’, doet vaak al wonderen. Hij wordt zich op deze manier meer bewust van wat hij doet en hij leert wat het effect van zijn gedrag is op een ander. Als je een kind in de hoek zet of je stuurt ‘m naar zijn kamer, heeft hij vaak helemaal niet echt door waarom. De link tussen zijn actie en de ‘straf’ legt hij niet per se. Ook dat maakt dat ik niet in straffen geloof.

Wat heeft de straf die je je kind geeft te maken met wat hij deed? Je kind eet zijn groente niet op, dus krijgt hij geen verhaaltje voor het slapen gaan. Wat hebben die groenten te maken met zijn voorleesboekje, denk ik dan. Onze samenleving zit voor een groot deel zo in elkaar, dus voor ons klinkt dit op zich normaal, maar voor een kind is het eigenlijk hartstikke moeilijk te begrijpen. Misschien zal je kind door zijn straf volgende keer wél zijn groente eten, maar dan is het enkel en alleen om dat hij wel dat verhaaltje wil. En snapt hij ondertussen nog steeds niet waarom het eten van groente belangrijk is. Maak je kind bewust van de wereld, nu al. Dan zullen ze dat later ook zijn, denk ik dan.

Gelijkwaardig

Het opvoeden vanuit gelijkwaardigheid vraagt veel van je. Je moet goed naar je kind luisteren, geduldig zijn en de tijd nemen om hem de aandacht te geven en met hem in gesprek te gaan. Straffen en belonen is vaak een soort makkelijke optie om het gedrag van je kind te sturen, over het algemeen makkelijker dan het alsmaar behandelen vanuit gelijkwaardigheid. Maar ook al vraagt het inzet en energie van je als ouder, je merkt dat je kind dingen gaat begrijpen. Dat hij gaat snappen hoe het leven in elkaar zit en hoe mensen met elkaar omgaan, en dat zijn gedrag op den duur ook echt verandert. In de loop van de tijd wordt het zo makkelijker en gaat het steeds meer vanzelf.

Ik denk dat het opvoeden vanuit gelijkwaardigheid onze kinderen klaarstoomt voor de dynamische en complexe maatschappij. De maatschappij wacht niet op gehoorzame kinderen die opgroeien tot volwassen die braaf doen wat er gevraagd wordt. De maatschappij wacht op kinderen die opgroeien als zelfbewuste volwassenen die weten wat ze willen, zelf keuzes kunnen maken en empathisch zijn. Mensen die zich bewust zijn van zichzelf, maar zich ook heel bewust zijn van anderen en zich onderdeel voelen van een groter geheel.’