Rachelle Weiler Gezondheid 22 jul 2019, 08:20

Leestijd: 6 minuten

Vakantieplannen? Alles dat je moet weten over het Zika-virus (2019)

Nog even een mooie reis maken voordat  je zwanger wordt, of nog even lekker op babymoon is de afgelopen jaren een stuk minder spontaan geworden. Maar wat is de status van het Zika-virus in 2019?

Na een algemene staat van paniek in 2015 en 2016, hoor je nu een stuk minder over de verspreiding van dit virus. Neemt het risico af of niet? We zetten het voor je op een rijtje.

Het Zika-virus; de verspreiding

In 2015 werden de eerste meldingen gemaakt van uitbraak van het Zika-virus. Dit virus wordt doorgegeven door de gelekoortsmug of denguemug (Aedes aegypti), die van origine niet voorkomt in Nederland. Het Zika-virus vindt van oudsher haar herkomst in Afrika, en is via eilanden in de Grote Oceaan overgebracht naar Zuid-Amerika. Omdat de dengue- en gelekoortsmug daar van origine veel voorkomt, was er in 2015 sprake van een ware epidemie. Niet alle dengue- en gelekoortsmuggen zijn dus drager van Zika; maar het virus kan wel alleen door deze muggen overgebracht worden.

Wat begon in Zuid-Amerika, verspreidde zich al snel over de Caribische eilanden, delen van Afrika en Azië. Een zeer onhandige bijkomstigheid van het Zika-virus, is dat het ook van mens tot mens, middels geslachtsgemeenschap, overgebracht kan worden. Dus ben jij zelf niet op reis geweest naar een risicogebied, maar jouw partner wel? Dan kan dit alsnog een risico vormen voor jou, en nog belangrijker, voor je ongeboren kind.

De gevolgen van Zika

Wanneer je als vrouw gestoken en geïnfecteerd bent met het virus, uit zich dit vaak na 3 tot 12 dagen na de beet. Veel voorkomende verschijnselen zijn koorts, gewrichts- en spierpijn (voornamelijk in handen en voeten), uitslag in het gezicht, dat zich verspreid over andere delen van het lichaam en in mindere mate hoofdpijn, misselijkheid en diarree. De reden dat besmetting van het Zika-virus een aantal jaar geleden enorm heeft kunnen toenemen, is omdat ziekteverschijnselen bij mensen lang niet altijd tot uiting komen.

Hoewel het Zika-virus dus voor de mens zelf vaak geen ernstige gevolgen heeft of niet eens wordt opgemerkt, lopen ongeboren baby’s een groter risico. Het virus kan door het bloed en de placenta overgegeven worden van moeder op kind, waardoor de gevolgen veel ernstiger kunnen zijn.
In de afgelopen jaren is na veelvuldig onderzoek vastgesteld dat het Zika-virus veroorzaker kan zijn van een hersenafwijking van de baby, genaamd microcefalie. Bij een baby met deze afwijking ontwikkelen de hersenen zich tijdens de zwangerschap veel minder goed, waardoor het hoofdje van de baby veel te klein blijft. Microcefalie komt voor in ernstige en minder ernstige vormen.

Een minder voorkomende complicatie die door het Zika-virus kan worden veroorzaakt is het Syndroom van Guillain Barré. Dit is een afwijking die het zenuwstelsel aantast.

Lees ook: Het zoontje van Janne heeft Microcefalie. “Toen de artsen het zeiden, stortte m’n wereld wel even in.” 

Zo bestrijd je het Zika-virus

In 2016 werd er globaal een meldingsplicht ingesteld, waarbij alle landen verplicht zijn om Zika-infecties te registreren. Door de enorme media aandacht die het virus en de gevolgen ervan kunnen hebben op ongeboren baby’s, worden er gelukkig steeds meer maatregelen getroffen tegen verspreiding van het virus. Vanuit overheden zijn in de afgelopen jaren intensieve projecten uitgerold om de groei van de gelekoorts- en denguemug tegen te gaan.
Door goede voorlichting, zijn mensen met een kinderwens voorzichtiger geworden in het kiezen van reisbestemmingen. Ook zijn de Zika-besmettingen overgedragen van mens tot mens enorm afgenomen.

Hierdoor zijn er sinds een paar jaar ook weer een aantal landen die in het verleden te maken hebben gehad met uitbraak van het Zika-virus, maar die inmiddels geen besmettingen meer hebben geregistreerd. Hierbij kan je denken aan verschillende eilanden in de Caribische zee, de Grote Oceaan en de Verenigde Staten.

Sinds half oktober 2018 liet de World Health Organization weten te zullen stoppen met het bijhouden van landenoverzichten waar het Zika-virus voorkomt. Wel wordt nog steeds bijgehouden in welke landen je een verhoogd risico loopt.

Checklist Zika-virus

Heb je om welke reden dan ook toch de wens om af te reizen naar een besmet gebied? Neem dan de volgende voorzorgsmaatregelen in acht:

• Lees je goed in over een potentiële vakantiebestemming. Het Zika-virus is bijvoorbeeld veel actiever in gebieden waar het regenseizoen is, terwijl gebieden die hoger liggen dan 2000 meter juist weer veilig zijn voor mensen.
• Neem genoeg DEET en andere insect-afwerende middelen mee naar je bestemming. Breng dit gedurende de gehele dag aan, want het type mug dat Zika over kan brengen, is ook overdag actief!
• Draag op momenten dat het kan altijd kleding met lange mouwen en broekspijpen.
• Breng voorafgaand aan je reis altijd even je huisarts op de hoogte van je je reisplannen en overleg het risico.
• Stel je kinderwens even uit. Voor vrouwen wordt een periode van 1 maand na terugkomst van het risicogebied aangeraden. Ook mannen kunnen het virus via sperma overbrengen op de vrouw en ongeboren kind. In 2016 werd een periode van 6 maanden aangehouden waarin beschermde seks sterk werd aangeraden. Inmiddels blijkt uit onderzoek dat het virus niet langer dan 2 maanden in sperma kan overleven. Dus ook al blijf je zelf thuis, voorzichtigheid is ook geboden als je partner een bezoek heeft gebracht aan een risicogebied. Ben je al zwanger terwijl je partner is blootgesteld aan het virus? Dan is het in veel gevallen verstandig om de rest van je zwangerschap beschermde gemeenschap te hebben.
• Wees alert als je eenmaal aangekomen bent in het risicogebied. Incubatietijd van het virus ligt tussen 3 en 12 dagen, dus hou goed in de gaten of je last hebt van symptomen.
• Raadpleeg bij terugkomst weer je huisarts of specialist. Als er een medische indicatie is dat je het virus wellicht hebt, of hebt gehad, kan dit verder onderzocht worden.

Lees ook: Zwanger en de NIPtest: hoe groot is de kans op een afwijking per leeftijd?

De Zika-test

Als je toch een gebied hebt bezocht waar Zika actief is, kan je dit bij terugkomst laten testen. De eerste test doe je direct bij terugkomst en geeft aan of je het geïnfecteerd bent met Zika. Deze test geeft alleen in de eerste periode van de besmetting een positieve uitslag. Een tweede test is er, om te bepalen of je ooit besmet bent geweest met het Zika-virus. Deze test wordt juist pas positief na de eerste week na infectie. Als je zwanger bent en Zika-gebied hebt bezocht, overleg dan altijd met je behandelend arts of verloskundige of deze testen relevant zouden kunnen zijn voor jou.

Benieuwd in welke landen het Zika-virus de afgelopen jaren is geregistreerd? Bekijk de map hieronder. Check voor meer info over Zika de site van RIVM.

Hoewel het lijkt alsof een mooie reis tijdens je zwangerschap nagenoeg onmogelijk is, zijn er gelukkig nog genoeg landen die je zwanger veilig kan bezoeken.

Denk bijvoorbeeld aan Canada, de Verenigde Staten, delen van het Caribisch gebied, Chili, Zuid-Afrika en Namibië, Sri Lanka, Israël, Jordanië, Australië, Nieuw-Zeeland en Europa.

Meer tips voor de meest relaxte babymoon lees je hier.

Nieuw: de Mama & Zo Zwangerschapskalender! Alles over jouw baby en zwangerschap per week.