Dit zijn de risico’s van een thuisbevalling en een ziekenhuisbevalling op een rij

In Nederland hebben we nog steeds de keuzevrijheid om te bevallen waar je wilt. Nederland is dan ook een van de weinige landen waar thuisbevallingen normaal zijn. Waar je bevalt, bepaal je dus (als je medische situatie het toelaat) zelf. Maar wat zijn nu de risico’s van een thuisbevalling vergeleken met de risico’s van een ziekenhuisbevalling? Wij zetten het op een rij.

Bij een zogeheten laagrisico-zwangerschap kan de zwangere vrouw zelf de plaats van bevalling kiezen. Thuis, in een bevalcentrum of poliklinisch met de verloskundige in het ziekenhuis. Het kiezen tussen een thuisbevalling en ziekenhuisbevalling is niet altijd gemakkelijk. Het komt ook voor dat er tijdens de bevalling een reden ontstaat om toch in het ziekenhuis te bevallen. Daarom zetten wij in samenwerking met verloskundige Ismay en gynaecoloog dokter Fong de risico’s van een thuisbevalling en ziekenhuisbevalling op een rij.

Risico’s en nadelen thuisbevalling

Wil je thuis bevallen? Hou deze dingen in je achterhoofd.

1. Geen medicinale pijnstilling mogelijk

Thuis kan een verloskundige geen medische pijnstilling toedienen zoals morfine of een ruggenprik.

Verloskundige Ismay vertelt hierover: “Pijnmedicatie is thuis inderdaad niet mogelijk, dat is alleen in een bevalcentrum of ziekenhuis. Wat leuk is om over na te denken: is het niet beschikbaar zijn van pijnmedicatie wel een risico? Het wordt namelijk ook juist als voordeel ervaren. Ik zie dat vaak: omdat het thuis niet beschikbaar is, er veel minder vaak aan pijnstilling wordt gedacht door de barende vrouw. Het is zelfs zo dat vrouwen die thuis starten met hun bevalling minder vaak overgedragen worden voor pijnstilling, dan vrouwen die poliklinisch (dus in het ziekenhuis) starten met baren.”

2. Toch nog naar het ziekenhuis

Gynaecoloog dokter Fong laat weten: “Een aanzienlijk deel van de zwangeren blijkt, ook bij een normaal verlopen zwangerschap, toch tijdens de bevalling naar het ziekenhuis verwezen te moeten worden. Bij vrouwen die voor het eerst bevallen betreft dit zelfs ongeveer de helft. Dit kan medische oorzaken hebben (bijvoorbeeld als de baring onvoldoende vordert). Maar het kan ook de persoonlijke wens van de barende vrouw zijn om toch in het ziekenhuis te bevallen.”

Ismay vertelt hierover: “Goed te weten is dat in deze 50 procent ook vrouwen zitten die thuis starten, maar toch poliklinisch willen bevallen. Of vrouwen die thuis medisch worden, bijvoorbeeld vanwege gebroken vliezen zonder weeën. Vaak starten deze vrouwen dus wel thuis met de verloskundige (1e lijn), maar bevallen ze in het ziekenhuis (2e lijn). Dit zonder überhaupt weeën gehad te hebben. Het percentage vrouwen dat dus echt actief al aan het baren is thuis, maar dan alsnog naar het ziekenhuis moet, ligt veel lager. Daarvan is geen specifiek cijfer weer te geven.”

De wens voor pijnstilling

De wens voor pijnstilling is bij een kwart van de gevallen de reden voor doorverwijzingen naar het ziekenhuis. Dus hoe vaak wij als verloskundigen daadwerkelijk dat advies uitbrengen en verplaatsen vanuit thuissituatie naar gynaecoloog is relatief laag. Het spoedpercentage (vervoer ambulance) ligt op minder dan 1 procent.”

Gynaecoloog dokter Fong: “Het is bekend dat de kans om tijdens de zwangerschap naar het ziekenhuis verwezen te worden ongeveer 70-80 procent bedraagt, als het de eerste zwangerschap betreft. Ik kan niets zeggen over de percentages van de verwijsredenen tijdens de bevalling, want daar zijn geen zuivere getallen over. De wens voor medicinale pijnstilling tijdens de bevalling is wel duidelijk toegenomen in de afgelopen jaren. Ik vind het belangrijk te vermelden dat ook een vraag om pijnstilling tijdens de bevalling een legitieme reden is voor een verwijzing naar het ziekenhuis. Omdat dit voor de barende op dat moment de keuze aangeeft die zij maakt over het verloop van haar bevalling na de voorlichting die zij hierover van haar zorgverleners heeft gekregen. 

Het percentage echte spoedverwijzingen tijdens de bevalling (in verband met levensgevaar voor de moeder en/of de baby) ligt laag, ik kan me wel vinden in een getal van minder dan 1 procent.”

3. Complicaties, een van de risico’s van een thuisbevalling

Zwangere vrouwen die kiezen voor een bevalling in het ziekenhuis, zonder medische indicatie, doen dit vaak omdat medische hulp dichtbij is.

Gynaecoloog dokter Fong laat weten over complicaties bij een thuisbevalling: “De verloskundige wordt in Nederland opgeleid om ook thuis adequaat te kunnen ingrijpen bij het optreden van complicaties tijdens de bevalling. Niet altijd kan de verloskundige zelf de betreffende situatie oplossen, maar hij of zij kan wel de handelingen verrichten om te zorgen dat de eventuele nadelige gevolgen voor moeder en/of baby zoveel mogelijk worden beperkt. En zorgen dat de barende zo spoedig mogelijk wordt vervoerd naar de plek waar zij wel de noodzakelijke zorg kan krijgen. Meestal zal dit een ziekenhuis zijn. Maar vooral zijn onze verloskundigen ook heel goed in het zoveel mogelijk voorkomen van spoedeisende situaties thuis. Én hebben zij geleerd om goed te anticiperen bij eventuele voortekenen van een abnormaal verlopende bevalling. 

In het ziekenhuis treden ook complicaties op. Het grote verschil met een complicatie tijdens een thuisbevalling, is dat er in het ziekenhuis minder tijdsverlies optreedt, voordat er soms noodzakelijke medische hulp geboden kan worden.”

Risico’s en nadelen ziekenhuisbevalling

Wil je in het ziekenhuis bevallen? Hou deze dingen in je achterhoofd.

1. Minder oxytocine-aanmaak

Je bent in een steriele, onbekende omgeving waardoor het misschien moeilijker is om in je cocon te komen. Oxytocine komt daardoor niet zo makkelijk vrij in je lichaam, wat je bevalling niet bevordert. Daardoor is de kans op medische ingrepen groter.

Ismay: “Sommige vrouwen bevallen juist goed vanwege het veilige gevoel dat ze hebben van het bevallen in een ziekenhuis. Deze vrouwen zijn thuis juist gestrest en ontspannen op het moment dat ze de verloskamer binnen komen.”

Dokter Fong: “Het is belangrijk dat een vrouw bevalt op de plek waar zij zich op haar gemak voelt. Voor sommige vrouwen is dat de thuissituatie, maar voor andere vrouwen kan dit het ziekenhuis zijn. Het gevoel van veiligheid is voor een groot deel subjectief en we moeten er niet aan voorbij gaan dat dit grote invloed kan hebben op het verloop van de baring. Ik denk dus niet dat de aanwezigheid in een ziekenhuis per definitie slechter hoeft te zijn voor het verloop van de baring. Dit geldt zeker voor de vrouwen die zelf kiezen voor een ziekenhuisbevalling.”

2. Verstoring in de oxytocine-aanmaak

Ismay: “Verplaatsing kan een verstoring opleveren in de oxytocine-aanmaak. Heel vaak zie ik vrouwen die thuis prachtige weeën hebben, maar graag poliklinisch willen bevallen. Eenmaal in het ziekenhuis aangekomen, zijn de weeën afgezwakt of helemaal weg.”

3. Vaker (onnodige) medische ingrepen

Uit onderzoek blijkt dat in het ziekenhuis, ook bij niet-medische bevallingen, vaker (onnodig) wordt ingegrepen. Denk aan hormonen om weeën op te wekken en het zetten van een knip.

Ismay: “Na de geboorte wordt vaker de syntocinon prik gegeven, in sommige ziekenhuizen is dit het protocol. De keuze voor pijnstilling is in het ziekenhuis ook sneller gemaakt. Dat zorgt weer voor een medische bevalling en dan is er meer risico op ingrepen.”

Gynaecoloog dokter Fong: “Elke bevalling die in het ziekenhuis wordt begeleid is in principe een medische bevalling. Over het doen van ingrepen bij niet-medische bevallingen kan ik als gynaecoloog dus niets zeggen. 

Het is bekend dat er tijdens medische bevallingen vaker ingrepen worden verricht. Dit heeft niet zozeer te maken met de plaats van de bevalling, maar natuurlijk ook alles met de reden waarom een vrouw medisch bevalt. Indien er niet meer sprake is van een zogeheten laag-risico bevalling, neemt de kans op problemen toe voor moeder en/of baby. En evenredig ook de kans op medische ingrepen ter voorkoming van slechte uitkomsten voor zowel moeder als baby. 

4. Regie in handen houden is moeilijker

Vaak moet je meer moeite doen om de regie in handen te houden bij een ziekenhuisbevalling dan bij een thuisbevalling.

Ismay: “Wanneer er een overdracht naar de zorg van het ziekenhuis is, horen we dit vaker terug van de bevallen vrouw. Je eigen verloskundige doet aan continue begeleiding, de verloskundige van het ziekenhuis niet. We weten dat continue begeleiding (zowel zwangerschap als baring) bewezen effectief is op het verminderen van complicaties. Denk aan minder vroeggeboorten, minder overdrachten, minder afwijkende zaken tijdens bevalling.”

Gynaecoloog dokter Fong: “De verloskundige zorg is in Nederland op dit moment zodanig ingericht dat het voor ziekenhuizen heel lastig, zo niet onmogelijk, is om een-op-een zorg te leveren aan vrouwen die aan het bevallen zijn. Terwijl uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat deze vorm van begeleiding de kans op complicaties of noodzaak van ingrepen vermindert. 

Bij elke bevalling proberen de zorgverleners in het ziekenhuis wel degelijk rekening te houden met de wensen van de bevallende vrouw. Hierbij ook beseffend dat het ziekenhuis mogelijk niet de plek was waar zij idealiter haar bevalling wilde beleven. Standaard wordt geïnformeerd naar de aanwezigheid en inhoud van een bevalplan bijvoorbeeld. In het VSV-Zaanstreek Waterland hebben wij bovendien met verloskundigenpraktijken uit onze regio een goedlopende samenwerkingsafspraak, waarbij de bevallende vrouw bij sommige medische indicaties gewoon door hun eigen verloskundige in het ziekenhuis kan worden begeleid. De bevalling wordt dan uiteindelijk door de verloskundige en de arts samen gedaan. Dus geen nummertje, maar echt zorg op maat voor de bevallende vrouw.”

5 x dingen die je nog niet wist over een thuisbevalling

deverloskundigenpokennisZaans Medisch CentrumGeboortecentrum Zaanstad