Wat is monkeypox (apenpokken) en hoe besmettelijk is het voor zwangeren en kinderen?

Op dit moment is er bij zes mensen in Nederland monkeypox, ofwel apenpokken, vastgesteld. Wat is monkeypox, wat zijn de symptomen en hoe besmettelijk is het virus voor kinderen?

In mei 2022 is de ziekte bij mensen in Europa vastgesteld die geen directe link met de gebieden in Afrika, waar het virus vandaan komt, hadden. Afgelopen vrijdag (21 mei) is in Nederland voor het eerst monkeypox, dat vaak apenpokken genoemd wordt, bij iemand vastgesteld. Dat aantal is nu gestegen tot zes personen.

Wat is monkeypox?

Monkeypox is een pokkenvirus dat vooral voorkomt in landen in West-Afrika en Midden-Afrika. Net als COVID-19, de ziekte van Lyme, Q-koorts en de vogelgriep is monkeypox een infectieziekte die van dier op mens kan overgaan. In Afrika komt dit virus vooral voor bij knaagdieren. Wanneer de ziekte overspringt op een mens, is het verloop meestal mild.

Apenpokken

Op Aruba, Bonaire, Curaçao en Suriname gebruiken ze het woord apenpokken voor de aandoening die wij in Nederland krentenbaard noemen. Om die reden wordt in Nederland de Engelse benaming aangehouden, monkeypox. Monkeypox is dus iets anders dan krentenbaard.

Het virus bevindt zich vooral in Afrika. Soms komt er een reiziger uit die regio naar Europa met deze ziekte en is er sprake van een importinfectie. Maar in deze uitbraak gaat het niet om één geval met verspreiding naar enkele nauwe contacten, maar om meerdere gevallen tegelijk in verschillende landen. “Dat is opvallend, want dat is niet wat we normaal gesproken bij dit virus zien”, licht internist-infectioloog Chantal Bleeker-Rovers van Radboudumc toe.

Wat zijn symptomen van monkeypox (apenpokken)?

Mensen met monkeypox zijn gemiddeld zo’n twee tot vier weken ziek. Nadat mensen besmet zijn geraakt duurt het vijf tot twintig dagen voordat klinische (afwijkbare) verschijnselen ontstaan. Hierbij kun je denken aan koorts, hoofdpijn, algehele malaise, spierpijn en vergrote lymfeklieren. Let wel: de ziekte begint meestal, maar niet altijd met deze symptomen. Een opsomming van de eventuele symptomen:

• koorts
• hoofdpijn
• spierpijn
• gezwollen lymfeklieren
• rillingen
• moeheid

Huidafwijking

Vervolgens ontstaan vlekjes op de huid die veranderen in bultjes. Deze bultjes veranderen in pusblaasjes. Deze blaasjes kun je krijgen bij de anus en schaamstreek, maar komen ook voor over de rest van het lichaam, gezicht en in je mond. Vaak beginnen ze in het gezicht en spreiden zich uit over de rest van het lichaam, waaronder de handen en voeten. De pusblaasjes drogen uit tot korstjes, die er langzaam afvallen.

Meestal verdwijnen deze huidafwijkingen weer na twee tot vijf weken, maar tot alle korstjes zijn afgevallen is iemand met monkeypox besmettelijk voor anderen. Daarom wordt mensen die positief testen op monkeypox gevraagd om in isolatie te gaan. “De meeste mensen herstellen daar gewoon van. Maar een deel krijgt complicaties, zoals een longontsteking of een hersenontsteking, en kan daar aan overlijden. Bij de uitbraak nu is opvallend dat de huiduitslag meer lokaal aanwezig is.

Er zijn twee soorten van het virus, het West-Afrikaanse monkeypox virus en de Centraal-Afrikaanse variant. In Engeland is de West-Afrikaanse variant gevonden. Daarvan ligt het overlijdenspercentage op 1%. Bij de variant uit Centraal Afrika is dat 10%,” aldus Bleeker-Rovers.

Hoe raak je besmet met monkeypox?

Monkeypox of apenpokken verspreidt zich door het direct contact met een persoon die besmet is, of een dier die het virus bij zich heeft. Het virus kan binnendringen via je slijmvliezen (bijvoorbeeld mond, meus, ogen) en open wondjes (niet per se zichtbare wonden). Maar ook via druppels uit blaasjes of uit de mond-keelholte, zoals we dat kennen van corona. Om die reden wordt aangeraden om afstand te houden van mensen bij wie de ziekte is vastgesteld.

Seksueel contact

Een groot deel van de mensen die positief testen in Europa zijn mannen die seks hebben met mannen. De verspreiding van het virus beperkt zich echter niet alleen tot deze groep. Zo raakten in Engeland ook een vrouw en een kind besmet met het virus. Er wordt nu door gezondheidsautoriteiten uitgezocht hoe verspreiding plaatsvindt en welke risicogroepen moeten worden gewaarschuwd. De variant die nu in Europa gevonden is, is meestal niet heel besmettelijk, maar veel is nog onduidelijk over de verspreiding ervan bij de personen die nu ziek zijn. Een toename van het aantal besmette mensen in Europa wordt nog wel verwacht.

Pokkenvirus

De huidafwijkingen van monkeypox lijken aanvankelijk op waterpokken of syfilis. “Het virus lijkt op het gewone pokkenvirus en gelukkig beschermt het ouderwetse pokkenvaccin ook voor een heel groot deel tegen een infectie met het monkeypoxvirus. Maar het is niet hetzelfde virus, ze behoren alleen tot dezelfde groep. Het pokkenvirus is in principe helemaal uitgeroeid en wordt alleen op enkele plaatsen ter wereld nog in het laboratorium bewaard. Sinds de jaren ’70 krijgen mensen daarom geen vaccin meer tegen pokken, omdat het sindsdien niet meer voorkwam. Daarom zijn heel veel mensen niet meer beschermd tegen dit virus.’

Monkeypox bij kinderen

Over het algemeen is het ziektebeloop mild en self-limiting met een volledig herstel na twee tot vier weken. Kleine kinderen met blaasjes hebben in vrijwel alle gevallen waterpokken. Je hoeft voor kleine kinderen geen contact op te nemen met je huisarts, tenzij je de afgelopen 3 weken in Centraal of West-Afrika bent geweest, of de afgelopen 3 weken contact had met iemand met monkeypox.

Echter, pasgeborenen, kinderen en mensen met onderliggende immuundeficiënties hebben een grotere kans op een ernstig beloop en op overlijden bij monkeypox. Het betreft dan vaak kinderen met een (nog niet herkende) immuunstoornis. Ongeveer drie tot zes procent van de gemelde gevallen heeft de laatste tijd in endemische landen (landen waar monkeypox voortdurend voorkomt zonder dat de patiënten de ziekte elders hebben opgelopen en waarbij het aantal besmettingen relatief constant is) tot de dood geleid. Vaak bij kinderen of personen die mogelijk andere gezondheidsproblemen hebben.

Monkeypox bij zwangeren

Over monkeypox in relatie tot zwangeren is nog niets bekend. Wel is bij het pokkenvirus (variolavirus) naast de klassieke vorm van pokken ook nog sprake van vier andere klinische vormen. Een daarvan is de primaire hemorragische vorm. Naast de bovengenoemde symptomen is bij deze vorm sprake van bloedingen in de conjunctiva (bindvlies van het oog) en slijmvliezen. Deze vorm komt vaak bij zwangeren voor. In zestig procent van de gevallen lijdt de infectie tot abortus.

Alles over het HPV virus, veroorzaker van baarmoederhalskanker