Stop met straffen: dit werkt veel beter

Weten jullie nog dat ik de workshop ‘How2Talk2Kids – Effectief communiceren met kinderen’ mocht volgen? Onlangs volgde ik deel twee van die workshop. Ook wat ik toen leerde, wil ik jullie niet onthouden. Ik verklap alvast de essentie: straffen is geen goed plan.

Straffen

Om je ervan te doordringen dat straffen geen goed plan is, moet je eerst onder ogen zien wat straf met je doet, aldus trainer Wieke Sieverts. En dus maken we deze ochtend een rondje langs de cursisten. Iedereen heeft een ander gevoel bij de straffen die zij vroeger kreeg. De ene werd opgesloten in de gangkast, maar vond dat eigenlijk wel prima en ging daar een beetje schoenen zitten tellen.

Home Alone

Bij de ander werd altijd gedreigd met ‘wie het stoutst is geweest, mag niet mee op vakantie’, maar dat was natuurlijk onzin: iedereen ging altijd mee op vakantie, al lag er wel een briefje waarop achter de namen werd geturfd hoe vaak iemand stout was geweest. Zij heeft daar later nachtmerries over gehad: dat haar gezin op vakantie ging en ze haar vergaten à la Home Alone. En weer een ander heeft het over straffen die uiteindelijk altijd werden teruggedraaid. Ook niet zo’n beste methode, want zo gaat het in het echte leven ook niet.

Straffen leidt af

Wieke vertelt dat wat een kind ook heeft gedaan en wat voor straf hij ook krijgt, hij altijd baalt. ‘Elke keer dat je je kind straft, denkt je kind: ‘Ik kan het niet. Ik heb het niet goed gedaan.’ Niet zo best voor het zelfvertrouwen van je kind. Bovendien leidt straf af van waar het echt om gaat: het negatieve gedrag.’

Volgens Wieke zijn er drie soorten reacties van het kind op straf: fantasieën van wraak (dan is je kind boos op de strafgever), zit straf uit (je kind is niet bezig met hoe het anders kan of wat hij fout heeft gedaan) en ik verdien straf (je kind denkt dat hij een slecht persoon is). Terwijl we juist willen dat kinderen leren van de consequenties van hun negatieve gedrag. Dat ze denken: waarom deed ik dat? En: hoe kan ik mezelf verbeteren?

LEES OOK: 4 redenen waarom je de driftbui van je peuter niet moet negeren, noch straffen

Deed alles fout

Wieke: ‘Kinderen moeten leren dat ze dat niet meer moeten doen. Een straf is een afwijzing en we willen ons kind niet afwijzen.’ Wieke geeft een voorbeeld uit haar eigen thuissituatie. Haar dochter was nog klein en wilde nooit onder de douche vandaan komen. ‘Voordat ik deze training had gevolgd, deed ik alles fout. Dan rukte ik haar onder de douche vandaan, droogde haar vervolgens iets te hardhandig af en duwde haar in haar hoogslaper. Ik werd steeds bozer en zij steeds verdrietiger. Jullie snappen: die methode is voor niemand fijn. Toen ik de training had gevolgd, besloot ik het anders aan te pakken.’

Geef ze een keuze

Wieke probeerde het eerst luchtig: ‘Doe je ‘m met je linker- of rechterhand uit?’ Als dat niet werkte, moest ze meer uit de kast halen, en kwam ze met – zoals ze dit bij How2Talk2Kids noemen ‘alternatief voor straf’ en zei ze: ‘Je krijgt een keuze: je gaat nu de douche uitdoen, dan is er nog tijd om een boekje voor te lezen. Kom je nu niet uit de douche, dan is er geen leestijd meer. Wat kies jij?’ En toen ben ik de badkamer uitgelopen en de was gaan opvouwen. Dat duurde wel vijf minuten. Uiteindelijk kwam mijn dochter de douche uit en vroeg of ik nog ging voorlezen. Ik zei toen: ‘Nee schat, je hebt de verkeerde keuze gemaakt.’

LEES OOK: Moeder laat haar peuter een week lang haar kleding uitkiezen

Niet extra straffen

Wieke: ‘Vervolgens ging ze natuurlijk huilen en was ontroostbaar, maar op zo’n moment moet je voet bij stuk houden. En vooral niet gaan moraliseren of lezingen geven, je houdt het bij: ‘Nee, vandaag is er geen tijd meer om voor te lezen. Jij hebt gekozen.’ Of: ‘Er komen nog genoeg momenten om voor te lezen, vandaag heb jij gekozen.’ Je leest je kind dan niet de les, maar houdt wel voet bij stuk.’

Volgens Wieke reageert je kind dan ook anders op de teleurstelling dan wanneer je hem of haar ‘ouderwets’ straft. In dit geval zal je kind denken: ‘Oh, ik heb echt de verkeerde keus gemaakt’ en reageert het zijn woede minder op jou af. En denkt het ook na over de keuze die het heeft gemaakt, en dat dit dus niet de juiste was. Grote kans dat je kind hier dus van leert en de volgende keer wel meteen de douche uitstapt als jij over de keuze begint. En natuurlijk kun je je kind troosten, hij of zij is verdrietig en dat mag. Je hoeft ‘m dan niet extra te gaan straffen door bijvoorbeeld ook niet meer te knuffelen.

Voorbereiden op het echte leven

Wat mij persoonlijk erg aanspreekt, is dat je met dit alternatief voor straffen je kinderen voorbereidt op hoe het in het echte leven gaat. Als jij elke keer te laat komt op je werk, kun je besluiten om óf voortaan op tijd te komen en je baan te houden. Of je kunt ervoor kiezen om te laat te blijven komen en hierdoor vervolgens ontslagen te worden. Je bent verantwoordelijk voor je eigen daden. En je kind – hoe jong ook – dus ook. Ik ga het zeker thuis toepassen, jullie ook?

Oké, straffen behoort voortaan dus tot het verleden, maar ik hoop wel dat er nog steeds wat gemene moeders blijven bestaan, want om hun acties kan ik als mede-moeder – die soms ook best gemeen is – eigenlijk alleen maar heel hard lachen.

How2talk2kids.nl